Đinh Tiên Hoàng chính tên là Đinh Bộ Lĩnh. Ông sinh vào ngày rằm tháng 2 năm Giáp Thân (tức ngày 22.3.924) tại thôn Kim Lư, làng Đại Hữu, châu Đại Hoàng, nay là thôn Vân Bồng, xã Gia Phương, huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình.
Cha ông là Đinh Công Trứ làm Quyền Thứ sử Châu Hoan (Nghệ An) từ thời Dương Đình Nghệ (931 - 937) và Ngô Vương Quyền (938 - 944). Mẹ ông là người họ Đàm cùng quê.
Về nguồn gốc của Đinh Bộ Lĩnh, các tài liệu lịch sử, kể cả sử ta và sử Tàu đều có đôi nét khác nhau, cộng thêm với hàng loạt truyền thuyết, những câu chuyện dân gian lưu truyền, kể cả những truyền thuyết hoang đường làm cho việc xác định nguồn gốc nhân vật gặp không ít khó khăn. Nhưng nhiều thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu, các nhà sử học đã có nhiều công trình nghiên cứu khảo sát về Đinh Bộ Lĩnh, về sự nghiệp thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và về triều đại nhà Đinh, đã cho ta thấy rõ hơn những điều mà từ trước chưa được rõ. Các nhà nghiên cứu lịch sử kết hợp những tài liệu trong chính sử và trong thần tích thần phả, trong khảo sát thực tế vùng Hoa Lư, đã làm sáng tỏ hơn về cuộc đời và sự nghiệp của Đinh Bộ Lĩnh.
Ông sinh trưởng trong một gia đình quan chức, một vị quan đứng đầu một châu và thuộc dòng dõi một dòng họ lớn ở động Hoa Lư, từng gắn bó và phụ thuộc cho chính quyền độc lập tự chủ từ những ngày đầu sau gần 1000 năm Bắc thuộc.
Khi Dương Đình Nghệ, người Ái Châu và là tùy tướng của Khúc Hạo kéo quân đánh Giao Châu năm 931, đuổi Lý Tiến, xưng là Tiết độ sứ thì Đinh Công Trứ lãnh chức quyền Thứ sử châu Hoan. Năm 937, nha tướng của Dương Đình Nghệ là Kiều Công Tiễn phàm phản, giết Dương Đình Nghệ và lên thay.Ngay sau đó, khi Ngô Quyền, con rể và cũng là nha tướng của Dương Đình Nghệ khởi binh từ Ái Châu đánh Kiều Công Tiễn, rồi diệt quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng (938), xưng vương (938-944) và lập nên triều Ngô thì Đinh Công Trứ vẫn làm Thứ sử châu Hoan. Không rõ Đinh Công Trứ mất vào năm nào, nhưng theo sử sách ông mất dưới thời Ngô Vương Quyền tức là vào những năm từ 938 đến 944, khi đó Đinh Bộ Lĩnh khoảng từ 14 đến 20 tuổi.
Sau khi Đinh Công Trứ mất, Đinh Bộ Lĩnh cùng với mẹ và toàn bộ gia nhân về quê sinh sống. Cuộc hồi hương về Hoa Lư này đem theo cả uy thế chính trị của gia đình một quan chức cỡ lớn ở châu Hoan về. Với lứa tuổi đang độ trưởng thành, cộng với trí thông minh, tài năng bẩm sinh và ý chí mạnh mẽ của chàng thanh niên con quan có học, Đinh Bộ Lĩnh dễ dàng chiếm được lòng mến phục của lớp trai trẻ châu Đại Hoàng. Ông đã tập hợp quanh mình nhiều bạn bè cùng trang lứa và còn thu phục được sự tin tưởng nề vì của các bậc bô lão trong vùng, dần dần ông đã trở thành người cầm đầu của cả sách (đơn vị hành chính nhỏ ở miền núi như bản, trại) Đào Úc thuộc châu Đại Hoàng, rồi cả châu Đại Hoàng thời ấy.
Trong thời kỳ này, sau khi Ngô Quyền mất, triều đình Nhà Ngô lục đục. Dương Tam Kha cướp ngôi xưng là Bình Vương (945-951), tiếp sau đó con thứ của Ngô Quyền là Ngô Xương Văn, truất bỏ Dương Tam Kha, lên ngôi và đua anh là Ngô Xương Ngập về cùng làm vua. Triều đình hai vua của nhà Ngô rối ran, không quản lý được đất nước. Một số nơi các tướng lĩnh nhà Ngô, các thổ hào chiếm đóng các địa phương đã dần dần hình thành những lực lượng riêng rẽ mà sau này sử gọi là 12 sứ quân. Trong tình hình rối ren ấy, Đinh Bộ Lĩnh ở châu Đại Hoàng cũng dần dần tập hợp thêm được lực lượng và cai quản cả một vùng, tách ra khỏi chính quyền Cổ Loa của nhà Ngô đang lung lay suy yếu.
Châu Đại Hoàng là một vùng đồng chiêm trũng, một vùng đất hiểm trở có núi non rừng rú ở phía sau, phía trước là sông Hoàng Long và sông Đáy, vươn ra xa hơn là đồng bằng sông Hồng. Đây là một vị trí cửa ngõ từ bắc vào châu Ái, châu Hoan, một đầu mối huyết mạch giao thông, đường bộ và đường thủy đều rất thuận tiện. Quản lý một vùng yết hầu như vậy, Đinh Bộ Lĩnh lại có cả một đội ngũ bạn bè tin cậy thời niên thiếu và dần dần trở thành những tướng lĩnh, những người cộng sự quan trọng và nổi tiếng như Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Lưu Cơ, Trịnh Tú vốn là những trai tráng cùng tuổi cùng quê. Với đội ngũ nòng cốt đó, Đinh Bộ Lĩnh còn tập hợp cả những trai tráng trong vùng và trở thành một lực lượng hùng hậu, một đội quan riêng rẽ, độc lập tồn tại trong nhiều năm trời, tách rời với triều đình nhà Ngô ở Cổ Loa đang ngày càng suy yếu.
Trong quá trình xây dựng lực lượng để mưu nghiệp lớn, Đinh Bộ Lĩnh còn thu nạp nhiều vị tướng tài giỏi và sau này giúp ông làm nên sự nghiệp thông nhất đất nước như Phạm hạp, Phạm Cự Lượng và đặc biệt là Lê Hoàn, người sau này trở thành vị Tổng tư lệnh quân đội của triều đình nhà Đinh với danh hiệu Thập đạo tướng quân.
Ở Hoa Lư, Đinh Bộ Lĩnh đã thu phục được sách Bông của người chú là Đinh Dự. Nhưng để làm yên tâm triều đình Cổ Loa, Đinh Bộ Lĩnh đã cho con trai là Đinh Tiễn làm con tin. Khâm định Việt sử thông giám cương mục chép: "...Bấy giờ trong nước nổi loạn, Bộ Lĩnh cùng với con là Đinh Liễn đi theo sứ quân Trần Minh Công. Minh Công thấy Bộ Lĩnh là người khôi ngô, khác thường va có độ lượng nên giao binh quyền. Sau khi Minh Công mất, Bộ Lĩnh thống lĩnh cả các quân, về giữ Hoa Lư. Nam Tấn Vương cùng với Thiên Sách Vương đem quân đến đánh, Bộ Lĩnh sợ sai con trai là Liễn vào làm con tin để hoãn binh. Khi Đinh Liến đến, hai vương liền bắt cả Đinh Liễn đem đi đánh, hơn một tháng cũng chưa đánh được, mới treo Liễn lên đầu ngọn sào, sai người bảo Bộ Lĩnh: "Nếu không hàng thì sẽ giết Liễn !". Bộ Lĩnh nổi giận: "Tài trai đã quyết chí công danh, khi nào lại chịu bắt chước như đàn bà con trẻ !". Rồi sai hơn mười tay nỏ cùng nhắm chực bắn vào Liễn. Hai vương thấy thế kinh hãi bảo nhau: "Ta treo con hắn là cốt muốn cho hắn đầu hàng ngay, nay hắn tàn nhẫn như vậy thì dẫu giết con hắn đi cũng chẳng ích gì". Hai vương bèn không giết Đinh Liễn nữa, rút quân về. Sau Đinh Liễn lại trở về Hoa Lư.
Sự kiện đó xảy ra vào năm 951. Các sử gia sau này đã coi hành động của Đinh Bộ Lĩnh sánh với hành động của Lưu Bang Hán Cao Tổ, đã đặt sự nghiệp vì nghĩa lớn lên trên cả tình cảm gia đình trước cảnh Hạng Vũ đã bắt cha của Lưu Bang là Thái Công chuẩn bị đem chém.
Việc Đinh Bộ Lĩnh liên kết với Trần Lãm ở Bố Hải khẩu (xã Kỳ Bố thuộc huyện Vũ Tiên, phủ Kiến Xương nay thuộc thị xã Thái Bình, xưa là cửa biển nên gọi là Bố Hải Khẩu) dưới hình thưc nương nhờ, được nhận làm con nuôi và được Trần Lãm trao lại binh quyền, về giữ Hoa Lư là một bước ngoặt trong sự nghiệp xây dựng lực lượng của Đinh Bộ Lĩnh, tạo tiền đề mở rộng địa bàn hoạt động, tăng cường thế lực về các mặt chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa tiến tới thống nhất đất nước.
Trong thời gian này, triều đình nhà Ngô ở Cổ Loa lục đục, nội bộ không đoàn kết do nạn hai vua. Sau khi Ngô Xương Ngập mất (954), Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn một mình nắm chính quyền, không đủ tài năng và uy tín đứng đầu một nước đang có những mầm mống phân tán quyền hành cát cứ, bộ máy quản lý nhà nước không có hiệu lực trước những khó khăn của đất nước sau cái chết của người anh hùng dân tộc Ngô Quyền. Bên cạnh đó, các lực lượng thổ hào, các chủ trang ấp ở các địa phương đang dần dần hình thành các thế lực riêng rẽ phân tán, các sứ quân cát cứ khắp nơi. Vì vậy Đinh Bộ Lĩnh ở Hoa Lư càng phải tập trung củng cố xây dựng lực lượng. Ông đã thu nạp được Phạm Bạch Hổ (tự là Phòng Át) vốn là một sứ quân cát cứ ở vùng Đằng Châu (gần thĩ xã Hưng Yên ngày nay) về với mình và sau này trở thành danh tướng nhà Đinh với tước hiệu "Thân vệ tướng quân".
Năm 965, Nam Tấn Vương đem quân đi đánh các thế lực chống đối và bị chết trận. Triều đình càng thêm rối loạn. Tướng trong triều là Lữ Xử Bình và thứ sử Phong Châu là Kiều Trí Hựu tranh nhau làm vua. Ngô Xương Xí tập hợp lực lượng đóng giữ ở Bình Kiều (Triệu Sơn, Thanh Hóa), Đỗ Cảnh Thạc cũng là nha tướng họ Ngô đóng giữ ở Bảo Đà (Thanh Oai, Hà Tây), thổ hào ở các nơi khác cũng nổi lên xưng hùng xưng bá. Các lực lượng của 12 xứ quân lúc này đã hình thành rõ nét, dễ dàng dấn đến một hậu quả cực kỳ nghiêm trọng cho vận mệnh của đất nước.
Trước tình hình không còn chính quyền trung ương, vận mệnh đất nước đang đứng trước một thử thách lớn: hoặc là phải giữ vững độc lập chủ quyền mà dân tộc vừa mới giành lại được khỏi ách đô hộ của phương Bắc; hoặc là chấp nhận tình trạng chia cắt phân tán lực lượng, mỗi người cát cứ một phương, mà tình trạng này tạo điều kiện dễ dàng cho các thế lực phương Bắc khôi phục lại ách đô hộ của chúng. Hơn nữa, trong 12 sứ quân, có 5 sứ quân thuộc loại thế lực mạnh có nguồn gốc là người phương Bắc (đó là các sứ quân: Nguyễn Khoan, Nguyễn Thủ Tiệp, Nguyễn Siêu, Đỗ Cảnh Thạc và Trần Lãm) mới sang định cư ở đất nước ta được một vài đời. Trước tình thế đó, sự nghiệp khôi phục sự thống nhất và củng cố quyền làm chủ đất nước của dân tộc là một sứ mệnh thiêng liêng mà Đinh Bộ Lĩnh đã nhận thấy rất rõ và tự mình đảm nhiệm.
Để thực hiện nhiệm vụ dẹp loạn và thống nhất đất nước, Đinh Bộ Lĩnh đã khôn khéo vận dụng kế sách chính trị kết hợp với quân sự. Về chính trị, trước kia ông đã liên kết với Trần Lãm ở Bố Hải Khẩu (Thái Bình) và thu phục được Pham Bạch Hổ ở Đằng Châu (Hưng Yên), nay hàng phục được Ngô Nhật Khánh ở Đường Lâm (Hà Tây), Ngô Xương Xí ở Bình Kiều (Thanh Hóa). Về mặt quân sự, sau nhiều trận đánh ác liệt, trong 3 năm từ 965 đến 967, Đinh Bộ Lĩnh đã lần lượt đánh dẹp cá sứ quân Đỗ Cảnh Thạc ở Bảo Đà (Thanh Oai, Hà Tây), Nguyễn Siêu ở Tây Phù Liệt (Thanh Trì, Hà Nội), Kiều Công Hoãn ở Phong Châu (Phú Thọ), Kiều Thuận ở Cẩm Khê (Hà Tây), Nguyễn Thủ Tiệp ở Tiên Du (Bắc Ninh), Lý Khuê ở Siêu Loại (Thuận Thành, Bắc Ninh). Và còn 2 sứ quân nữa là Nguyễn Khoan ở Tam Đái (Vĩnh Phúc) và Lữ Đường ở Tế Giang (Văn Giang, Hưng Yên) không thấy sử sách ghi rõ, có thể là tự tan rã trước thế mạnh như chẻ tre của Đinh Bộ Lĩnh.
Như vậy từ một lực lượng nhỏ bé lúc ban đầu ở động Hoa Lư, châu Đại Hoàng (Ninh Bình), sau 20 năm xây dựng và trưởng thành, Đinh Bộ Lĩnh đã thực hiện được sứ mệnh cao cả mà đất nước giao cho là trong vòng 3 năm (965-967) đã thanh toán nạn các sứ quân cát cứ ở các địa phương, khôi phục bộ máy nhà nước quân chủ trung ương tập quyền, thống nhất giang sơn về một mối và bảo vệ giữ gìn nền độc lập tự chủ của đất nước. Sự nghiệp ấu không khác gì Tần Thủy Hoàng đã dẹp tan 6 nước chư hầu, thống nhất Trung Quốc vào thế kỷ thứ 3 trước công nguyên. Đinh Bộ Lình là người mở đầu cho sự nghiệp thống nhất đất nước trong lịch sử nước ta, lập nên một triều đại chính thống vững vàng, viết nên những trang sử oai hùng của dân tộc. Ông xứng đáng với danh hiệu Đại thắng Minh Hoàng đế. Năm 968 ông lên ngôi, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư.
Triều đình nhà Đinh sau khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi đã có nhiều công sức trong việc củng cố và xây dựng. Đại thắng Minh Hoàng đế lấy Hoa Lư làm kinh đô, xây dựng cung điện, củng cố kinh thành. Về mặt nội vụ, ông quy định triều nghi, khen thưởng và định phẩm làm cho các quan văn võ. Ông phong Nguyễn Bặc là Định Quốc công, Lưu Cơ làm Đô hộ phủ Sĩ sứ, Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân. Lại phong cho con trưởng là Đinh Liễn là Nam Việt Vương.
Nhà vua tôn sùng đạo Phật, liền đặt phẩm cấp cho các tăng nhân và đạo sĩ. Ông ban tước hiệu Thái sư cho Tăng thống Ngô Chân Lưu, cho Trương Ma Ni làm Tăng lục đạo sĩ, nhà sư Đặng Huyền Quang là Sùng Chân uy nghi.
Năm Canh Ngọ (970) ông lập 5 hoàng hậu là Đan Gia, Trinh Minh, Kiểu Quôc, Cồ Quốc, Ca Ông. Cũng năm này, Ông đặt niên hiệu là Thái Bình và cho đúc đồng tiền "Thái Bình thông bảo" là đồng tiền bằng đồng đầu tiên ở nước ta.
Để giữ nghiêm phép nước, Đinh Tiên hoàng muốn lấy uy để trị thiên hạ. Ông đã cho đạt vạc lơn giữa sân nuôi hổ dữ trong cũi và hạ lệnh: "kẻ nào làm trái phép sẽ phải chịu tội bỏ vào vạc nấu hay cho hổ ăn thịt". Mọi người đều sợ không dám phạm pháp.
Năm 972, nhà Đinh cử Nam Việt vương Đinh Liễn đem sản vật quý sang triều cống nhà Tống. Khi Đinh Liễn đi sứ về, nhà Tống sai sứ sang phong vua Đinh làm Giao Chỉ quận vương, Đinh Liễn làm Kiểm hiệu Thái sư Tĩnh Hải quận Tiết đọ sứ An Nam đô hộ.
Về mặt tổ chức, Đinh Tiên Hoàng chia nước ta ra làm 10 đạo. Quân đội cũng được tổ chức theo đạo. Mỗi đạo có 10 quân, mỗi quân có 10 lữ, mỗi lữ có 10 tốt, mỗi tốt có 10 ngũ, mỗi ngũ có 10 người. Mọi quân sĩ đều đội mũ vuông chóp bằng gọi là "tứ phương bình đinh" làm bằng da. Sử cũ không cho biết 10 đạo ở những đâu và tổ chức quân đội, nếu đúng như vậy thì đây là một lực lượng quân đội, nếu đúng như vạy thì đây là một lực lượng quân đội rất lớn có thể đảm nhiệm nhiệm vụ giữ vững an ninh, bảo vệ bờ cõi.
Tháng 10 năm Kỷ Mão (979), nhà vua và con trưởng là Nam Việt vương Đinh Liễn bị Đỗ Thích giết hại khi đang ngủ say sau đêm yến tiệc. Đại thắng Minh Hoàng đế mất, triều thần tôn là Tiên Hoàng đế. Ông ở ngôi được 12 năm (968-979), thọ 56 tuổi. Linh cữu Đinh Tiên Hoàng được táng ở Sơn Lăng trên núi Mã Yên thuộc Trường Yên, Hoa Lư. Hiện nay dưới chân núi Mã Yên vẫn còn đền thờ của ông được dựng trên nền cung điện cũ.
Cho đến nay, nhiều truyền thuyết và những câu chuyện dân gian, kể cả những truyền thuyết hoang đường về nguồn gốc Đinh Bộ Lĩnh vẫn còn tồn tại với thời gian, nhưng có một điều là sự nghiệp của Ông đã được khẳng định. Ông đúng là một người anh hùng đã ghi được nhiều chiến công kỳ vĩ: thống nhất đất nước, xây dựng một nhà nước quân chủ trung ương tập quyền, bảo vệ và xây dựng nền độc lập tự chủ mới giành lại được chưa được bao lâu khỏi ách đô hộ phương Bắc. Ở thời đại ấy, trước tình hình đất nước chia cắt do nạn cát cứ của 12 sứ quân, sự nghiệp thống nhất của Đinh Bộ Lĩnh là một sự nghiệp cao cả phù hợp với yêu cầu của lịch sử. Sự nghiệp ấy đã được nhà sử học lớn Lê Văn Hưu nhận xét: "Tiên Hoàng tài năng, sáng suốt hơn người, dũng lược nhất đời. Đương lúc nước Việt ta không chủ, các hùng trưởng cát cứ, đánh một cái mà mười hai sứ quân thần phục hết, rồi ở nước đóng đô, đỗi xưng Hoàng Đế, đặt trăm quan, dựng sáu quân, chế độ gần đủ, chắc là ý trời vì nước Việt ta lại sinh ra bậc Thánh triết để tiếp nối chính thống của Triệu Vương chăng?".
Sun Nov 11, 2018 7:48 pm by quangduyluu123
Calendar
Tiêu đề: Đinh Tiên Hoàng và sự ngiệp thống nhất đất nước 
